CHAPTER 9--QUÊ HUƠNG BỎ LẠI

CHAPTER 9

trong CHÙM NHO PHẨN NỘ / The Grapes of Wrath (John E.Steinbeck)

==============================================================

QUÊ HUƠNG BỎ LẠI  (đề bài do người dịch tạm đặt)

  Dưới những mái lều nhỏ, tá điền lo xếp đặt gọn gàng đồ đạc cho họ và của cha cùng ông bà . Họ chọn thứ nào đáng mang theo theo trong cuộc hành trình đi về miền tây. Nhóm đàn ông nay trở nên tàn nhẫn, lạnh lùng do quá khứ của họ chẳng còn gì cho họ nữa. 

Nhưng cánh đàn bà còn tin rằng quá khứ sẽ khóc cho họ trong tháng ngày trước mắt. 
Giờ đàn ông đi đến chái vựa hay lều đựng nông cụ hay đồ đạc. Nào cày, nào bừa. Bạn nhớ trong chiến tranh chúng ta trồng lấy hột cải (mustard) không? Các bạn nhớ  hắn buộc chúng ta trồng thế vào cây cao su mà họ gọi là cây guayule không ? Gã còn nói muốn giàu, muốn có tiền thì đem hết nông cụ lại cho gã bán lấy một mớ đô la về. Mười tám đô la cho cái cày đó, tính tiền chuyên chở-- muốn bán thì tới đó- hãng Sears Roebuck đấy.

   Yên ngựa, xe kéo, máy bỏ hột, đống cuốc kia, đem nó ra một đống , xong đặt lên toa này kéo ra thị trấn. Bán hết mọi thứ bạn cần. Bán luôn bầy ngựa cùng toa xe. Chúng ta không còn cần nữa.

   Một cái cày tốt giờ này không đáng năm mươi xu! Cái máy gieo hột , trị giá ba mươi tám đô la giờ vỏn vẹn chưa tới hai đô.

-Không còn cách gì đem chúng về lại

Thôi ráng cầm tạm những đồng bạc này với bao nỗi niềm cay đắng. 

                                                                  Bay Gedling horse

     Hãy mua cái bơm còn tốt và bộ yên ngựa này giùm. Mua luôn giùm ta sợi cương này, cái cườm cổ, bộ bọc yên. Hãy mua giùm cái vành cườm trên trán ngựa này, mạ cườm thủy tinh lấp lánh cùng sắc đỏ hoa hồng chèn dưới ánh thủy tinh kia. Hãy lấy mấy thứ này dành cho con ngựa đà này (bay gedling ), hãy xem,  khi nó cất vó, chạy nước kiệu sẽ đẹp làm sao!

  Những thứ không bán được chỉ là rác rưởi, hãy chất đống giữa sân.

  Chẳng được xu nào cho cái cày tay này. Nạo sắt ra đáng giá năm mươi xu thôi. Lưỡi cày, giàn kéo , giờ là thứ vứt đi!

  -Thôi! lấy đi!

  Tất cả mọi thứ xin trả cho năm đô. Ông đâu mua lầm đồ bỏ, những thứ này đang dùng.  Cái đáng nói, ông thấy đó, ông mua luôn niềm cay đắng của chúng ta, để sau này cày con các người xuống hố, mua những cánh tay và linh hồn này luôn đi, những thứ đã cứu các người trước đây. Năm đô la chắc giá, bốn thì không bao giờ.

-Ta không thể đem về được lại sao ?

-Thôi ! bốn đô la lấy đi.

  Nhưng ta báo trước, ông mua bán ác như vầy là để cày chôn chính con các ông vào trong lòng đất. Ông không thấy  và cũng không thể thấy được, cứ tìm cách ép người để mua cho được bốn đô đi?

  Nào, ông trả bao nhiêu cho đàn ngựa và chiếc xe kéo này? Chúng là giống ngựa đà chính hiệu (Bays) đây nhé. Nhưng con ngựa đà chính hiệu đây. Đúng y là giống gốc. Hãy xem màu lông, tướng đi, cách phi của chúng. Giây thắt từ đầu đến mông đều sít sao, buộc hai vòng. Sáng dậy, ánh nắng chiếu lên, đẹp làm sao cái giống ngựa này (bay light). Chúng kê mõm lên rào, thở phì phì chờ ta. Hai tai dựng thẳng, xoay xoay như nghe ta. Chùm lông đen chính giữa trán,  ôi trông quý và đẹp làm sao! Ta có một con cái Bay này,(girl Bay) nó thích bện cái bờm lông trước đầu,  cột thêm cái nơ màu đỏ trên cái bím này nữa thì đẹp quá sức. Ông thích không? không còn con nào hơn con này nữa đâu. Chuyện khá ngộ nghĩnh về con ngựa cái này. Hi vọng ông sẽ bật cười. Con Bay này giá tám đô, con kề là mười đô, nhưng nó làm việc bằng hai con đực giống colts,  đâu thua gì. Ông thấy chưa ?  Giống này nổi tiếng là giống tốt nhất. Phổi nở. Bộ chân ẻo lả, đẹp và sạch sẽ. 

 Colt horse

-Ông trả bao nhiêu ?

-Mười đô la thôi ư? cho cả hai con ? kèm theo cái xe kéo nữa ?

-Chúa Giêsu ơi ! biết thế ta bắn chết nó cho chó ăn thịt còn hơn !

-Thôi lấy đi ! nhanh lên , thưa ngài!

  Ông vừa mua con ngựa cái có bện chòm lông đằng trước.  Hãy lấy cái ruy băng trên bờm lông trước nó mà làm nơ.

-  Nào ! ngựa bước lui nào, ngọe đầu cho ta chùi sạch cái mũi mềm mại xuống đến má.

   Ông đã thí vài đồng bạc mua đứt bao năm làm lụng vất vả, cặm cụi dưới nắng nôi; ông đã mua đứt bao nỗi buồn chưa bao giờ dám nói . Này ông, hãy xem chừng, sẽ có cái giá thật đắt (a premium) đi kèm với đống  của  bị ép giá thế kia.  Ta nói đây: những con ngựa này- quá đẹp - ngày nào đó cái tập hợp cay đắng này sẽ trổi dậy, nẩy nở trong nhà ông.  Chúng ta từng cứu các người nhưng giờ này các người lần lượt chèn ép, làm chúng ta gục ngã .  Ngày mai đây, khi chính các người ngã quỵ, chúng ta chẳng con ai tới cứu các người.  

   Những người tá điền lầm lũi bước về , tay đút vào túi quần, mũ kéo thấp . Vài người ghé mua ít rượu, họ tu vào người thật nhanh, mong dằn đi bao cảm xúc dâng trào hay cảm giác choáng váng trong người.  Họ chẳng cười, chẳng muốn múa may gì trên đường . Miệng họ chẳng còn ‘ậm ẹ’ hát được câu nào. Tay họ chẳng buồn vớ tới cây đàn. Họ về lại ruộng vườn, tay vẫn còn trong túi, đầu nhìn xuống, đôi giày lê bước tung lên những làn bụi đỏ.

    Chúng ta còn hi vọng làm lại cuộc đời nơi vùng đất giàu có  xứ California kia, sẽ trồng lên nhiều vườn cây ăn trái. Vâng !, chúng ta sẽ tạo dựng lại tất cả .

   Nhưng bạn chẳng còn có khả năng bắt đầu lại được cơ mà ? chỉ có đứa trẻ mới bắt đầu tạo dựng, mới đúng ý nghĩa. Tại sao? vì bạn và ta tất cả đều đã sống, đã qua (we're all, that's been) . Mãnh đất này đây, một vùng đất đỏ thắm, chính là chúng ta; bao năm vùi dập trong nước lũ, bao năm hạn hán, bụi ngập đầy trời là chính chúng ta. Chẳng thể nào khởi đầu lại được. Nỗi đắng cay chúng ta đã bán cho kẻ vô lại (junk man) kia, vâng, ông ta đã mua xong, nhưng chúng ta chưa hết . Chủ đất tới đuổi , chưa xong là ở đó. Ngày chiếc máy cày tới ủi nhà chúng ta, chưa xong là ở đó. Cho đến lúc chúng ta thật sự chết mới hết. 

   California hay nơi nào đó ư? Chúng ta, mỗi người là hình ảnh cái trống chỉ huy (major trump) dẫn đầu cho đoàn diễn hành của đau thuơng và cay đắng. Rồi một ngày, bao nhiêu đoàn diễn hành kia hòa nhập đi chung  một lối,  chúng sẽ biến thân tạo nên bao nỗi kinh hoàng.

   Đám tá điền lê bước ra về ngang qua những cánh đồng, xuyên qua bao đám bụi đỏ ngầu.

  Khi mọi thứ bán xong,  còn bao thứ còn lại nào bếp lò, vạc giừong , ghế bàn, tủ đựng ly nho nhỏ, bồn tắm chậu rửa mặt, vẫn còn la liệt, một đống của cải ngổn ngang còn đó. Đàn bà ngồi giữa đống  này, lật qua , trở lại từng thứ ,tiếc rẻ, thẩn thờ… bao nhiêu thứ: tranh ảnh, cặp kính vuông... kìa một cái lọ hoa còn đây.

  Giờ bạn biết đấy, chúng ta còn khả năng mang theo hay bỏ lại những gì cần thiết hay chẳng cần thiết trên đường. Chúng ta còn cắm trại, cần mấy cái song vừa nấu ăn vừa rửa ráy, tấm nệm ghế xếp cũng đáng cần, cái đèn lồng và sô nước, cùng tấm vải lều để cắm trại nữa. Bình dầu hôi đáng cần nhất. Còn gì nữa? cái bếp.

   Áo quần, phải mang theo hết. Chuyện quan tâm: chính là khẩu súng trường. Đừng bao giờ ra đi mà không có súng. Mỗi khi giày áo , thức ăn và ngay cả niềm hi vọng cạn khô thì đây là thời điểm chúng ta cần súng. Thời Ông Nội tới đây, ta có kể lại phải không ? Ông tới đây tay mang theo muối tiêu và khẩu súng. Ngoài ra chẳng có gì khác.

   Tiếp đến chúng ta cần gì nữa? phải có chai đựng nước. Cần đồ đựng nước cho chúng ta uống, để bên hông xe, trẻ con được ngồi trong thùng xe , còn bà nội ngồi trên tấm nệm. Dụng cụ, một cái xẽng, cưa, cái kềm mỏ lết, cái kềm thuờng cùng một cái rìu nữa. Nhà mình dùng cái rìu này bốn mươi năm rồi. Trông đã sứt mẻ hết rồi. Mấy cuộn dây thừng nũa, dĩ nhiên phải cần chúng. Còn lại làm gì ư? Để lại đây -hoặc chúng ta đốt hết.

     Bọn trẻ đến rồi.

   Nếu Mary mang theo con búp bê rách nát, dơ dáy kia, thì ta cũng mang theo cái cung của người Da Đỏ Injun nữa. Ta cần cái cung này. Ta cần theo cây gỗ tròn, dài bằng ta. Ta cần dùng nó. Ta dùng cây gỗ này một tháng, có thể một năm trước đây. Ta phải mang nó theo.

   Tới California không biết ở đó ra sao?

    Đám đàn bà ngồi bệt giữa đống đồ cũ nát, tồi tàn lật qua trở lại xem từng món đồ. Cuốn sách này cha ta mua nó. Ông thích cuốn Pilgrim's Progress này. Người thường ngồi đọc, nghiền ngẫm say mê như thể tên ông là cuốn sách này. Sự gần gũi đến từng trang sách, đến nỗi còn vương mùi thuốc lá của người. Tiếp đến là bức họa - hình ảnh một thiên thần. Kịp ngắm nó trước khi ba thứ hôi hám khác đòi lên xe.

 Con chó Tàu này, cô Sadie tốn công mang nó từ Hội Chợ Sant Louis .

 Trông này? Ai viết gì đây? Không phải, ta đoàn sai, đây là bức thư em ta viết một ngày trước khi nó mất.

Còn đây cái mũ thời trước nữa ? những cái lông gắn lên nó--thời này không bao giờ có ai dùng nó.

Không được, chẳng còn đủ chỗ trong xe đâu. 

  Làm sao Chúng ta sống nỗi khi cuộc sống chẳng còn gì? Làm sao chúng ta biết đây là của chúng ta nếu không có quá khứ? Thôi, để nó lại, đốt hết đi!

  Họ cùng ngồi lại nhìn đống đồ bỏ lại để cùng ghi nhớ hình ảnh cuối cùng trước khi nổi lửa.  Họ sẽ không biết đất đai ngoài cửa kia sẽ ra sao? Khi bạn choàng tỉnh nửa đêm, làm sao bạn biết chắc là bụi liễu ngoài kia chẳng còn? Bạn có thích sống khi trống vắng bụi liễu kia không? Ồ,  không bạn không thể sống vậy. Khóm liễu kia là bạn, là hình ảnh thân thuơng trong đời. Sự đau đớn trên tấm nệm kia- nỗi đau ghê gớm-đó là bạn.

  Và các em--nếu Sam đem theo cái cung da Đỏ Injun cùng cái gậy dài, ta phải chấp nhận cả hai. Còn ta chọn cái gối êm ái này, nó là của ta.

  Thình lình họ trở nên vội vả, lo âu. Họ phải rời nhanh khỏi nơi này. Không thể trì hoãn, không được chờ đợi. Vội vàng chất đống những thứ còn lại trước sân, xong châm lửa. Họ đứng yên, ngắm ngọn lửa cháy rần rật, rồi quần quật như điên cuồng, tống đồ lên xe lái đi trong bụi mù.

    Chiếc xe mất dạng rồi nhưng đám bụi vẫn mù mịt trong không khí một lúc lâu...

DHL translation 15/6/2015 
edited 3/9/2019
===================================== 
                                             Source in English

Chapter 9 (The Grapes of Wrath)
John Steinbeck

IN THE LITTLE HOUSES the tenant people sifted their belongings and the belongings of their fathers and of their grandfathers. Picked over their possessions for the journey to the west. The men were ruthless because the past had been spoiled, but the women knew how the past would cry to them in the coming days. The men went into the barns and the sheds.

That plow, that harrow, remember in the war we planted mustard? Remember a fella wanted us to put in that rubber bush they call guayule? Get rich, he said. Bring out those tools—get a few dollars for them. Eighteen dollars for that plow, plus freight—Sears Roebuck.

Harness, carts, seeders, little bundles of hoes. Bring em out. Pile ’em up. Load ’em in the wagon. Take ’em to town. Sell ’em for what you can get. Sell the team and the wagon, too. No more use for anything.

Fifty cents isn’t enough to get for a good plow. That seeder cost thirty-eight dollars. Two dollars isn’t enough. Can’t haul it all back—Well, take it, and a bitterness with it. Take the well pump and the harness. Take halters, collars, hames, and tugs. Take the little glass brow-band jewels, roses red under glass. Got those for the bay gelding. ’Member how he lifted his feet when he trotted?

Junk piled up in a yard. Can’t sell a hand plow any more. Fifty cents for the weight of the metal. Disks and tractors, that’s the stuff now.

Well, take it—all junk—and give me five dollars. You’re not buying only junk, you’re buying junked lives. And more—you’ll see—you’re buying bitterness. Buying a plow to plow your own children under, buying the arms and spirits that might have saved you. Five dollars, not four. I can’t haul ’em back—Well, take ’em for four. But I warn you, you’re buying what will plow your own children under. And you won’t see. You can’t see. Take ’em for four. Now, what’ll you give for the team and wagon? Those fine bays, matched they are, matched in color, matched the way they walk, stride to stride. In the stiff pullstraining hams and buttocks, split-second timed together. And in the morning, the light on them, bay light. They look over the fence sniffing for us, and the stiff ears swivel to hear us, and the black forelocks! I’ve got a girl. She likes to braid the manes and forelocks, puts little red bows on them. Likes to do it. Not any more. I could tell you a funny story about that girl and that off bay. Would make you laugh. Off horse is eight, near is ten, but might of been twin colts the way they work together. See? The teeth. Sound all over. Deep lungs. Feet fair and clean. How much? Ten dollars? For both? And the wagon—Oh, Jesus Christ! I’d shoot ’em for dog feed first. Oh, take ’em! Take ’em quick, mister. You’re buying a little girl plaiting the forelocks, taking off her hair ribbon to make bows, standing back, head cocked, rubbing the soft noses with her cheek. You’re buying years of work, toil in the sun; you’re buying a sorrow that can’t talk. But watch it, mister. There’s a premium goes with this pile of junk and the bay horses—so beautiful—a packet of bitterness to grow in your house and to flower, some day. We could have saved you, but you cut us down, and soon you will be cut down and there’ll be none of us to save you.

And the tenant men came walking back, hands in their pockets, hats pulled down. Some bought a pint and drank it fast to make the impact hard and stunning. But they didn’t laugh and they didn’t dance. They didn’t sing or pick the guitars. They walked back to the farms, hands in pockets and heads down, shoes kicking the red dust up.

Maybe we can start again, in the new rich land—in California, where the fruit grows. We’ll start over.

But you can’t start. Only a baby can start. You and me—why, we’re all that’s been. The anger of a moment, the thousand pictures, that’s us. This land, this red land, is us; and the flood years and the dust years and the drought years are us. We can’t start again. The bitterness we sold to the junk man—he got it all right, but we have it still. And when the owner men told us to go, that’s us; and when the tractor hit the house, that’s us until we’re dead. To California or any place—every one a drum major leading a parade of hurts, marching with our bitterness. And some day—the armies of bitterness will all be going the same way. And they’ll all walk together, and there’ll be a dead terror from it.

The tenant men scuffed home to the farms through the red dust.

When everything that could be sold was sold, stoves and bedsteads, chairs and tables, little corner cupboards, tubs and tanks, still there were piles of possessions; and the women sat among them, turning them over and looking off beyond and back, pictures, square glasses, and here’s a vase.

Now you know well what we can take and what we can’t take. We’ll be camping out—a few pots to cook and wash in, and mattresses and comforts, lantern and buckets, and a piece of canvas. Use that for a tent. This kerosene can. Know what that is? That’s the stove. And clothes—take all the clothes. And—the rifle? Wouldn’t go out naked of a rifle. When shoes and clothes and food, when even hope is gone, we’ll have the rifle. When grampa came—did I tell you?—he had pepper and salt and a rifle. Nothing else. That goes. And a bottle for water. That just about fills us. Right up the sides of the trailer, and the kids can set in the trailer, and granma on a mattress. Tools, a shovel and saw and wrench and pliers. An ax, too. We had that ax forty years. Look how she’s wore down. And ropes, of course. The rest? Leave it-or burn it up.

And the children came.

If Mary takes that doll, that dirty rag doll, I got to take my Injun bow. I got to. An’ this roun’ stick—big as me. I might need this stick. I had this stick so long—a month, or maybe a year. I got to take it. And what’s it like in California?

The women sat among the doomed things, turning them over and looking past them and back. This book. My father had it. He liked a book.

Pilgrim’s Progress. Used to read it. Got his name in it. And his pipe—still smells rank. And this picture—an angel. I looked at that before the fust three come—didn’t seem to do much good. Think we could get this china dog in? Aunt Sadie brought it from the St. Louis Fair. See? Wrote right on it. No, I guess not. Here’s a letter my brother wrote the day before he died. Here’s an old-time hat. These feathers—never got to use them. No, there isn’t room.

How can we live without our lives? How will we know it’s us without our past? No. Leave it. Burn it.

They sat and looked at it and burned it into their memories.

How’ll it be not to know what land’s outside the door? How if you wake up in the night and know—and know the willow tree’s not there? Can you live without the willow tree? Well, no, you can’t. The willow tree is you. The pain on that mattress there—that dreadful pain—that’s you.

And the children—if Sam takes his Injun bow an’ his long roun’ stick, I get to take two things. I choose the fluffy pilla. That’s mine.

Suddenly they were nervous. Got to get out quick now. Can’t wait. We can’t wait. And they piled up the goods in the yards and set fire to them. They stood and watched them burning, and then frantically they loaded up the cars and drove away, drove in the dust. The dust hung in the air for a long time after the loaded cars had passed.