John E. Steinbeck: THẦY CASY

          

    Tiếng chiếc xe tải chạy đi, tiếng đổi số leo dốc, tiếng bánh xe rít trên mặt đường, làm Tom Joad ngừng chân ngẩng nhìn cho đến khi chiếc xe khuất dạng. Anh tần ngần một chút, đứng nhìn  cho đến khi bóng nó thật sự mất hút cùng làn khói xanh lam lung linh bốc lên phía xa.

  Cẩn thận, Tom kéo chai rượu nhỏ một bên túi, vặn cái nắp kim loại ra và nhẹ nhàng nhắp một ngụm rượu whisky. Xong anh le lưỡi ngoáy sâu vào cổ chai như muốn hút hết hơi rượu không c cho chút nào thoát ra. Anh gật gù lầm thầm gì đó trong miệng:

- ...ở đó chúng tao đi rình một thằng da đen…

    Mấy chứ vô nghĩa đó là những gì anh nhớ khi quá giang trên chuyến xe tải. Cuối cùng anh chàng đổi hướng rẽ vào con đường đất phía tay phải, con đường thẳng góc với cánh đồng. Ánh nắng chang chang, không  ngọn gió nào cuốn bụi lên. Con đường lồi lõm vết xe,  bụi lắng đầy các vết lõm đó. Chỉ ít bước,  Joad vào con đường đó, anh đã thấy đôi giày mới màu vàng của mình bị lớp bụi xám che mất.

     Anh cúi xuống tháo dây, lần lượt cởi hai chiếc giày. Tom thấy thoải mải, dẫm bàn chân ẩm mồ hôi lên đất cho đến khi một lớp bụi nóng len giữa kẻ chân xong trào lên lớp da trên hai chân anh nóng ran.  Anh chàng lại cởi luôn chiếc áo khoác, túm đôi giày vào trong, xong mang lúc lắc bên cánh tay.  Anh bước nhanh trên  đường. Bụi bị đá tung ra trước theo bước chân anh, sau tạo thành một lớp mờ thấp, la đà phía sau.

   Bên phải  đường có một hàng rào. Nó được dựng từ một hàng cọc liễu nối với nhau bằng  hai hàng kẽm gai. Mấy cái cọc  cong queo, gọt dũa sơ sài. Dây thép cuốn vào mấy cái ngạnh nếu ngang tầm,  chỗ nào không sẵn ngạnh, thì sợi kẽm gai được buộc vào cọc bằng một dây thép rỉ. Nhìn qua hàng rào, hình ảnh những hàng bắp ngã rạp dưới cơn gió nóng, giữa ngách lá nối liền thân bắp giờ chứa đầy đất.

  Joad đang lê bước theo con đường, đám bụi vàng vẫn theo bước chân anh. Có con rùa đất, cái mai cong vòng, đang chậm chạp bò qua đám đất đằng trước mặt anh một khoảng ngắn. Con rùa bò chầm chậm, có vẻ lừng khừng. Joad chợt dừng lại ngắm chú rùa, bóng anh phủ lên lưng nó. Lập tức, cái đầu , cẳng con rùa thụt ngay vào; cái đuôi tròn to cụt ngũn cũng rụt vào cái mai. Joad cầm chú rùa lên, lật ngữa xem chơi. Khác với phần lưng màu xám nâu,  màu đất, phần dưới cái mai nó lại mang màu vàng kem, óng ả, láng mượt. Joad đổi cái xách đồ qua tay kia, dùng ngón tay ấn thử phần da bụng mềm mại óng mượt đó xem sao. Rõ ràng nó mềm hơn phần lưng. Cái đầu cứng ngắt chú rùa hơi nhô ra xem thử ngón tay anh đang làm gì, mấy cải cẳng nó đạp lia lịa. Con  rùa  sợ bắn ướt luôn bàn tay Joad. Nó cố chống cự một cách tuyệt vọng trên cao. Joad  lật chú rùa lại, cùng cuộn nó vào trong cùng chung chiếc áo với đôi giày. Dưới cánh tay, anh cảm thấy chú rùa đang vẫy  đạp lung tung .  Anh gắng đi nhanh hơn, gót chân  kéo lê trên mặt đất phủ đầy một lớp bụi mịn màng.

  Trước mặt anh, cạnh đường, có cây liễu gầy guộc, nhuốm đầy đất bụi đất đang đổ bóng im bên trong  lổ đổ những hạt nắng lung linh. Cây liễu cố vươn mấy nhánh cây  khẳng khiu ra đường, làm rộ những đám lá gầy gò, tả tơi  chẳng khác gì hình ảnh một con gà bị vặt hết lông vậy.  Người Joad  đẫm mồ hôi. Chiếc sơ mi xanh,  phần lưng và phần dưới hai cánh tay, đổi màu đậm hơn. Anh kéo thấp cái lưỡi trai của chiếc mũ làm gãy cong phần giữa.  Lớp giấy cứng bên trong gãy đôi. Cái mũ lưỡi trai hoàn toàn không còn mới nữa. Anh gắng bước, cố nhanh chân lại núp nắng dưới bóng cây liễu đàng trước. Chỉ có cây liễu này mới có một bóng im  đậm đặc, dù chỉ là cái bóng duy nhất từ cái thân khi mặt trời lên cao vượt qua điểm Chính Ngọ (zenith). 

    Thầy giảng đạo Jim Casy

      Ánh nắng nóng rát quất vào gáy làm đầu Tom  choáng váng. Anh chẳng thấy gốc cây  do nó mọc ra từ một hẳm đất, nhưng cũng là cách cho cây giữ nước lâu hơn so khi mọc trên đất bằng. Joad càng phóng nhanh,  mong chạy trốn sức nóng thì vừa kịp đổ dốc. Anh chàng kịp chậm lại khi vừa tới cái bóng im đầy mong đợi kia. 

    Có người đàn ông đang ngồi bệt dưới đất, lưng dựa vào gốc cây. Hai chân ông bắt chéo, để bàn chân trần cái nghễnh cao gần đầu. Ông không nghe tiếng chân Joad đang tiến gần do mãi mê huýt gió trong bài ca của mình..."Vâng lạy Chúa, Chính là Người Tôi Yêu Nhất " Một cẳng duỗi dài đang đung đưa theo điệu nhạc. Không hẳn là một điệu khiêu vũ. Ông lại ngưng huýt gió, hát bằng một giọng cao nghe rời rạc:

"Đúng Thưa Chúa, kia là Đấng Cứu Rỗi cho con,

Chính Giêsu là Đấng Cứu Cứu Rỗi cho con

Đức Giêsu giờ đây ngài là Đấng Cứu Rỗi cho con

Trên trần gian này

Giêsu ngài không hề là người ác

Đức Giêsu giờ đây ngài là Đấng Cứu Rỗi cho con... "

      Tom Joad đã lọt vào bóng im loang lổ nắng do lùm cây bị rụng bớt lá. Ông kia vội ngưng hát, quay đầu nhìn. Ông có cái đầu dài, xương xẩu, làn da  căng, cùng cái cổ lộ rõ từng thớ thịt như cuống bó cần tây. Hai tròng mắt lồi trông khá nặng nề. Mí mắt như căng ra để che hai con mắt lại, nên trông như sưng đỏ lên. Đôi gò má ông mang màu da nâu sậm láng bóng, lại không chút râu nào trên cái miệng trông khôi hài. Nói đúng hơn dễ làm cho người khác vui thích. Mũi ông khoằm như mỏ chim, lại cứng. Da mũi quá căng khiến cái sóng mũi trở thành nhợt nhạt. Chẳng có chút mồ hôi nào trên khuôn mặt, ngay cả vầng trán cao tai tái kia. Một vầng trao cao khác thường. Hai bên màng tang lại nổi những đường gân máu xanh nhạt. Nếu nói thế, thế thì từ đôi mắt ông trở lên đã chiếm hết nửa khuôn mặt rồi. Những sợi tóc bạc cứng ngắt, mọc từ lông mày; nó rối tung, cơ hồ như ông chuyên dùng ngón tay vuốt tóc lui sau. Ông bậc bộ quần áo treo dài, bên trong có cái sơ mi xanh. Cái áo khoác tay dài với hàng nút đồng, một cái mũ nồi, lốm đốm, màu nâu nhàu nát vứt trên nền đất. Đôi giày vải nhuốm màu bụi xám ngắt, bị đá hất tung khi ông tháo giầy, nằm cạnh đó.

      Ông ngước nhìn Joad một chập lâu. Ánh sáng áng chừng tràn sâu vào sâu vào đôi mắt nâu, xong hắt ra vài tia, lấp lánh sâu từ con ngươi. Những thớ thịt dưới cần cổ giờ lại thấy nổi lên.

      Joad vẫn đứng yên trong bóng im rời rạc nắng. Anh lại cầm mũ lau vội mồ hôi trên mặt xong buông cái gói đồ gói trong chiếc áo khoác xuống đất.  Ông núp dưới bóng im đậm kia thôi bắt chéo hai chân và thả đầu ngón chân xuống đất.

        Joad cất tiếng chào trước:

                -Chào ông, trời nóng như thiêu ông ơi!

Ông  nhìn chằm chặp vào Joad như dò hỏi, xong  cất tiếng:

        - Phải anh là cậu Tom Joad, con của Già Tom không vậy ?

        -Vâng đúng rồi, chính con đây, con  về nhà đây.

        -Ta nghĩ là cậu quên ta rồi đó.

Ông mĩm cười, môi để lộ hàm răng to bản .

        -Ồ! con cứ mãi một việc kéo bím tóc cô bé đó khi ta làm Phép Thánh cho. Con túm hết tóc cô bé. Có thể con không còn nhớ, nhưng ta nhớ. Cả hai con đều tới với Giêsu cùng một lần nhờ vào bím tóc đó. Hai con đều được rửa tội một lần cũng từ con mương của Chúa. Đánh nhau la hét giống hai con mèo.

         Joad vẫn nhìn ông với đôi mắt lờ đờ, chợt nhớ ra anh chàng cười phá lên:

        -Ôi tại sao ? con nhớ ra rồi, chính thầy là thầy giảng đạo đây mà.  Chỉ vừa một giờ trước đây thôi, con vừa đi vừa nhớ lại thầy.

        -Đúng, ta là thầy đạo đây!

    Người đàn ông kia nghiêm nghị trả lời .

        -Hãy tôn sùng Jim Casy như ta, vì ta là người được Chúa giao truyền, có trọng trách gọi tên Giêsu mà đến vinh quang và thuờng dùng con mương nước đó nơi mà những con người tội lỗi đang vẫy vùng- lay hoay -ăn năn sám hồi và một nửa đang chìm. Nhưng chưa hết đâu.

        Ông thở dài:

        - Jim Casy ta bây giờ không còn lời gọi nào nữa do ta nhiều tội lỗi lắm rồi.

Joad đỡ lời:

        -Thầy à,  mỗi khi suy nghĩ về vấn đề nào đó, thầy cứ bị ràng buộc vào. Quả là dịp may khi gặp thầy.  Có lần thầy vừa đi quanh giảng hết trọn bài thuyết giáo, tay che đầu nói hết cả hơi. MÁ con ủng hộ thầy hơn bất cứ ai khác. Ngay cả BÀ Nội con nữa, BÀ cho rằng lòng thầy đầy tràn ăm ắp.

           Joad bới trong cái áo khoác, tìm chai rượu. Chân con rùa hơi động đậy,  nó cuộn mình thật kỹ. Anh mở nắp chai rượu chìa về phía vị thầy:

        -Mời thầy nhắp một tí...

 Thầy Casy đỡ chai rượu, ngắm nghía xong ông thẩn thờ:

        -Giờ ta không còn giảng đạo nữa. Thánh thần không còn độ linh hồn ta, tàn tệ! thánh thần không ở trong ta nữa rồi. Dĩ nhiên giờ và ngày mai thánh thần đã đi xa khỏi ta. Ta lánh xa mọi người. Mọi người bày thức ăn,  ta cho họ vinh dự, nhưng con tim ta không còn nằm trong đó.Ta chỉ biết thi hành những gì họ mong chờ thôi.

Joad lại đưa chiếc mũ lưỡi trai chùi mồ hôi:

             -Xin thầy đừng phiền muộn, đừng nghĩ đó là tội lỗi, uống chút rượu đi thầy ?

    Anh nói như nài nỉ.

    Hình như đây lần đầu tiên thầy đạo Casy thấy chai rượu loại này, ông nghiêng chai làm ba ngụm thật lớn.

         -Rượu ngon thật!

        -Dạ đúng đó, Joad tiếp lời

        -Đó là hãng rượu rất xứng đồng tiền.

        Thầy Casy uống thêm ngụm nữa trước khi trả chai rượu lại cho Joad.

             -Đúng ! đúng !

            Ông gật gù.

     Joad đỡ chai rượu từ ông, giữ lễ phép, anh không dám dùng tay áo chùi miệng chai trước khi uống tiếp. Ngồi chồm hỗm trên nhượng chân, anh đặt chai rượu đứng thẳng trong cuộn đồ kia.  Lấy ngón tay cắp một que nhỏ, anh phủi mấy chiếc lá trên nền đất. Xong, anh làm bằng một khoảng vuông. Vẽ vu vơ vài hình tam giác, những hình tròn bên trong.

          -Đã lâu rồi con không được gặp thầy.

          -Chẳng có ai gặp được ta cả.

            -Một mình ta ra đi, rồi ta ngồi tự hình dung lại. Thánh Thần còn đầy sức mạnh trong ta, chỉ có điều không còn giống trước. Ta chẳng còn chắc chắn được nhiều điều.

      Thầy tiếp tục ngồi thẳng dậy, lưng tựa vào thân cây. Bàn tay xương xẩu như con sóc,  thọc sâu vào cái túi rộng đằng trước lấy ra gói thuốc nhai màu đen. Cẩn thận, ông phủi đi cọng rơm và mấy sợi lông xám trong cái túi, xong ông cắn bên góc một mẫu thuốc đưa sâu vào bên má. Joad huơ chiếc que ra hiệu từ chối khi gói thuốc chìa tới mời anh. Chú rùa vẫn nằm gọn trong cái gói đang cuộn lại kia. Thầy Casy chú ý đến gói áo có thứ gì nhúc nhích ?

        -Cái gì thế kia, con gà đó hả? Con sẽ làm ngộp thở nó đó nghe ?

        Tom Joad cuốn chặt lại gói áo.

    -Nó chỉ là con rùa già đó thầy. Con lượm giữa đường. Nó trông tựa chiếc xe ủi đất. Dầu sao con  phải đem về nhà cho em con, bọn nhỏ nó thích rùa lắm.

        Thầy chầm chậm gật gù:

             -Trẻ con hay thích có con rùa để chơi hay thứ gì khác. Dầu sao, không ai giữ mãi con rùa. Chúng chơi mãi với nó, chơi mãi cho đến một ngày kia chúng bỏ đi một nơi nào đó. Giống ta đây không giữ mãi điều lành trong sách Phúc Âm ngay trong bàn tay. Ta cầm được nó giảng mãi cho đến một ngày ta làm nó tan nát. Ta đã đạt thánh thần và không cần rao giảng gì nữa. Ta có lời mời dẫn dắt con người, nhưng không biết dẫn đến nơi nào?

        -Thế thì thầy cứ dẫn dắt mọi người đi lanh quanh.

        -Treo họ tại mương nước trong Thánh Kinh. Hãy cho họ biết họ sẽ bị thiêu trong địa ngục nếu không suy nghĩ giống thầy. Có quái gì mà thầy phải lo nơi dẫn họ đi tới đâu. Chỉ dẫn dắt họ thôi.

 

    Joad nhẹ nhàng xê dịch cũng lại thế ngồi chồm hỗm. Anh lại làm một khoảng đất phẳng khác, dùng que phác họa những ý tưởng nào đó trong đầu...

      Có con chó chăn cừu (shepherd dog) bộ lông dày, vàng hươm từ đàng xa đang lăng quăng theo đường chạy xuống. Lưỡi con chó thè ra, nước dãi nhỏ giọt. Cái đuôi đằng sau ẻo lả cuốn lại, tiếng thở hồng hộc. Joad thử huýt gió kêu chó, đầu nó lại cúi thấp xuống thêm rồi vẫn phóng nhanh về phía trước chẳng biết nó chạy về đâu ?

          -Nó đang tìm về một nơi nào đó.

Joad giải thích, hơi chút tự ái anh tiếp:

        -Có thể nó đang chạy về nhà cũng nên.

   Thầy đạo không bỏ qua điểm đó.

        -Đi tới nơi nào đó 

        -Được thôi, nó đang đi tới một nơi nào đó. Chính ta cũng thế- ta không biết ta đang đi về đâu ?  Ta nói cho con nghe điều này- ta thuờng dạy người khác nói tiếng riêng của Thánh Thần (talking in tongues-chỉ có thánh thần biết thôi) và nói to lên một cách vinh quang cho đến một lúc họ tất cả đều mê sàng. Lại có số khác, ta rửa tội cho xong lại mang họ đến. Và rồi con biết ta sẽ làm gì không ? Và ta chọn một cô gái trong họ đem ra ngoài bãi cỏ cùng nằm với cô ta, rất lâu. Rồi ta cảm thấy xấu xa tội lỗi, rồi ta cầu nguyện, cầu nguyện... nhưng vẫn không hết tội lỗi. Lại một lần nữa, họ và ta đều tràn đầy tội lỗi. Ta lại làm như thế. Ta tưởng chừng không còn hi vọng, ta là một tên đạo đức giả khả ố. Nhưng ta đâu muốn vậy ?

 Joad cười mĩm, liếm môi làm lộ hàm răng:

        -Không có gì dễ tội lỗi hơn, quyến rũ hơn,  khi gặp nhau lại xô ngã họ xuống...

Anh phụ họa:

         -Chính con cũng làm vậy mà.

    Thầy Casy hơi chồm người phía trước đầy vẻ phấn kích...

        -Con thấy đó...

        Giọng nói ông đầy xúc động

          -Ta biết là ta phải suy nghĩ.

Ông đưa bàn tay đầy những đốt xương xẩu, vẫy lên xuống theo nhịp nói của mình:

              -Ta cho rằng vì vinh dự trong ta là người giảng đạo và vinh dự cho người hằng đến với ta, cung phụng ta. Người con gái đến từ thế giới của quỷ ma, của những sắc đẹp quyến rũ trong nàng. Nàng từng muốn cùng ta ra ngoài sân cỏ,  nơi ta không hiểu sao ma quỷ lại vào được ? Khi nàng tràn đầy sức mạnh thiên thần, ta thấy qua mũi và tai nàng. Như con thấy đó quỷ ma ít có cơ hội tới đây, nhưng rồi nó cũng tới được ?

      Mắt người long lanh đầy phấn kích. Gò má ông hơi nhúc nhích, xong ông nhổ một bãi nước bọt xuống đất.  Bãi nước bọt lăn tròn cuốn theo bụi khô, cuối cùng nằm yên như một viên đạn nhỏ khô khan. Người thầy đạo xòe mấy ngón tay nhìn vào lòng bàn tay y như đọc sách:

            -Và ngay đó chính ta …

Giọng ông nghe dịu lại:

            -Ở đó chính ta là người trách nhiệm chăn dắt. Linh hồn mọi người trong bàn tay ta, ta nằm với một người con gái.

    Ông chợt nhìn qua Joad, nét tuyệt vọng như cầu khẩn van xin.

    Joad cẩn thận vẽ thân hình đàn bà từ ngực xuống xương chậu và phần mông:

        -Con không bao giờ làm thầy giảng đạo.

Anh chàng bật lên giọng nói chắc nịch:

        -Con chưa bao giờ cho đứa con gái nào luột khỏi tay con nếu con có khả năng bắt giữ được nàng. Con không bao giờ suy nghĩ lung tung với những cái ý nghĩ chết tiệt kia mỗi khi có trong vòng tay con rồi.

-Nhưng con không là thầy đạo.

Casy nhấn mạnh.

            -Đối với con, con gái chỉ là con gái thôi . Con gái không là gì đối với con cả. Nhưng đối với ta là cả tàu thánh thiện. Ta đang cứu rỗi linh hồn họ. Và cả muôn ngàn trách nhiệm của Thánh Thần thế rồi ta đem họ ra bãi cỏ kia ?

            -Có thể con cũng thích làm thầy giảng đạo rồi đây!

Joad thích chí nói xong lại kéo bao thuốc cùng giấy ra quấn một điếu.

    Tom thắp điếu thuốc, nheo mắt nhìn người thầy đạo qua làn khói .

              -Suốt một thời gian dài con thiếu đàn bà - anh tiếp,

        -Có thể con phải kiếm một nàng mới được

Thầy Casy  tiếp tục:

            -Ta lo lắng đến nỗi không còn ngủ được. Ta đi đọc kinh và khấn nguyện như vầy 'lạy Chúa từ nay con sẽ không còn tái phạm nữa, và lúc ta nguyện thế ta biết ta thật lòng như thế .

-Thầy nên lấy vợ đi-  Joad mách nước.

                -Ở chỗ con, con nhớ hồi đó có ông thầy đạo vẫn ở chung với vợ mà. Họ những người Đạo Jehovah ngủ trên gác nhà con. Họ thường họp đạo sau khu chuồng trại chúng con.  Bọn trẻ chúng con có thể nghe nghe tiếng vợ thầy đạo đó giảng ào ào bên tai hàng đêm đó thầy ơi!

-Ta mừng khi con mách với ta điều này 

thầy Casy bộc lộ.

            -Ta cho rằng chỉ có mình ta mang nỗi đau riêng mà đi biệt và để lại cho nàng một nỗi nhớ mông lung. (damn good thinking about)

Người thầy giờ đưa cả hai chân và gãi vào giữa các ngón chân bẩn thỉu.

                     -Ta bụng bảo dạ rằng 'cái gì đang gặm nhắm nhà ngươi ? phải chăng là một đinh đóng chặt rồi chăng ? và ta tự nhủ 'không, đó là tội lỗi'.  Ta lại nói 'tại sao người đó có lúc lại cố gắng chống lại cám dỗ của tội lỗi như đang có Giêsu cạnh bên,  nhưng sao người đó lại là lúc đặt ngón tay gỡ hàng nút quần thế kia ?

        Thầy vừa nói vừa đánh nhịp hai ngón tay vào lòng bàn tay mình như đặt từng chữ vào lòng bàn tay đó theo nhịp nói :

            -Ta tự nhủ 'có thể đó chưa là tội lỗi. Có thể, cách sống của người ta là thế. Có thể người ta cứ tự nổi điên hành hạ mình không vì gì cả. Rồi ta nghĩ sao mấy bà nữ tu tự đánh vào thân với chùm roi dài ba tấc thế kia,(three-foot shag of bobwire) có thể ta thích tự hành hạ thân ta. Tốt, ta hay nằm dưới gốc cây suy nghĩ điều nay trước khi nhắm mắt ngủ. Lúc trời về đêm, tối bưng, có bầy chó sói tới gần kêu quang quác sau khi ta vừa nói 'chả quái gì hết. Không có gì gọi là tội lỗi hay đức hạnh. Chỉ là chuyện do người làm. Cùng là một chuyện giống nhau có kẻ làm tốt có người làm không tốt, nhưng cuối hết là chuyện mà bất cứ kẻ nào cũng phải được quyền nói ra.

        Ông dừng lại rồi nhìn vào lòng bàn tay, nơi ông thầm đặt lời nói vào.

    Joad cười nhìn ông, ánh mắt sắc nhọn, thoáng chút thích thú:

                -Thầy chỉ quen sơ cô ấy và rồi quên luôn.

Thầy Casy lại tiếp tục nói, giọng ông xem bộ đau đớn, thua cuộc:

                -Ta nói 'Thánh Thần gọi gì đây ? 'đó là tình yêu, ta yêu thương hết mọi người , tình yêu ta rất cuồng nhiệt và ta tự nhủ ' người có yêu Giêsu không ? Ô, ta suy nghĩ và suy nghĩ mãi cuối cùng ta nói 'không, ta không biết tên ai cả, Giêsu, ta biết nhiều chuyện nhưng chỉ một chuyện là thương yêu hết mọi người, ta muốn họ hạnh phúc ta yêu họ vô cùng tận rất muốn họ sung sướng và rồi mẹ nó, ta nói quá nhiều . Có thể con cho ta dùng nhiều từ tục tĩu. Vâng, ta chẳng coi nó xấu xa. Thiên hạ hay dùng những từ tục tĩu này, nó không xấu xa theo ý họ.  Dầu sao, ta cũng kể cho con chuyện ta- đối với một thầy giảng đạo là điều vô đạo nhất, ta không thể làm thầy giảng đạo được nữa- ta nghĩ và ta tin ta không thể .

            -Tại Sao? 

Joad ngạc nhiên. 

Thầy Casy hổ thẹn nhìn anh:

            -Nếu con sai con có gắng chống lại nó không?

            -Con sẽ không chống lại ngoại trừ ai đánh mạnh vào mũi.

        -Thầy nói có ý gì hả thầy ?

            -Ta có ý nói về Thánh -Thần và con đường Giêsu. Ta tưởng tượng 'tại sao chúng ta cứ bám vào Chúa Trời và Giêsu . Hay theo ta nghĩ ' có thể  chúng ta yêu mến hết tất cả đàn ông và đàn bà  vì đó là Thánh Thần cho linh hồn -toàn bộ là chừng ấy. Có thể mọi đàn ông là phần hồn, phần quan trọng nhất trong thân ta' giờ ta ngồi nghĩ suy, bất ngờ ta biết được điều đó, hiểu sâu sắc rằng đó là sự thật-   tận bây giờ vẫn thế.

Đôi mắt Joad ngó xuống đất như  không thể biết được sự thật trần trụi trong mắt nguòi thầy đạo kia:

                -Với ý nghĩ như thế, thầy sẽ không ở được nhà thờ nào đâu!

        Tom giải thích:

            -Người ta sẽ đuổi thầy ra khỏi nhà thờ và nơi thầy ở bởi những ý nghĩ đó. Lại còn nhảy lên la hét khi làm họ đau đớn và thay đổi trong người. BÀ Nội con nói trong cơn lên đồng, thầy không thể nào trói bà lại được. Lúc đó Bà Nội tự nhiên có một sức mạnh lạ lắm, chỉ dùng nắm tay lại quật ngã được một phó tế to con.

Thầy Casy nhìn Tom lo lắng:

        -Ta cần hỏi con vài thứ được không?

        -Thầy cứ hỏi, con sẽ nói.

            -Tốt quá.

Thầy Casy từ từ nói tiếp:

                -Với con, ngày  ta rữa tội cho con khi ta còn đứng dưới bóng vinh quang. Nói lời Chúa phát ra từ miệng ta. Con chắc không còn nhớ vì con đang bận kéo bím tóc cô gái.

            -Con nhớ rồi, đó là Susy Little ,nàng ta tiêu sạch tiền con năm sau đó.

        -Ồ-sau lễ rữa tội thì cuộc đời hai người ra sao hạnh phúc không ?

Joad suy nghĩ cho câu trả lời:

            -KHÔNG thưa thầy, con không thể nói hết mọi thứ thầy à.

        -Ồ có điều tệ lắm phải không? Nghĩ kỹ và nói thật đi.

Joad lấy chai rượu uống chỉ một nhấp:

        -Chẳng đáng gì để nói tốt hay xấu, con vui vẻ là được.

Nói xong anh trao cái chai qua vị thầy đạo.

Ông thở dài cùng uống một nhấp, liếc nhìn chai whisky nay đã cạn, rồi tiếp thêm một tí xíu rượu nữa:

            -Rượu ngon quá! ông khen

            -Ta thật lo lắng những người xung quanh, ta đã làm người ta đau đớn.

  Joad chợt nhìn qua chiếc áo thấy chú rùa vừa chui ra. Con rùa đang vội vả chạy trốn về lại phía nó đã bị tóm. Joad  nhìn, vội rón rén bước theo tóm chân chú rùa xong gói kỹ trong chiếc áo khoác một lần nữa.

            -Con không có thứ quà nào cho em út cả ...

 Anh nói như phân trần:

…chỉ có con rùa già này là quà cho chúng thôi.

Pa Joad

Thầy đạo chợt nhớ:

-Thật buồn cười ...ta nhớ cha con- Già Tom Joad, khi con vắng nhà, ta hay tới thăm, ông ta như gã vô thần, giờ Tom ra sao?

        -Con cũng chẳng biết ba con ra sao , con xa nhà bốn năm nay thầy ơi.

        -Thế ông không viết thư thăm con à?

Joad bối rối:

        -Ồ, ba con chẳng bao giờ đưa tay ra viết thư lần nào. Ông ký tên khá đẹp như mọi người khác, xong lại cắn bút. Nhưng ba con chưa hề viết một lá thư. Ba con luôn nghĩ rằng cái gì ông không nói được thì cũng không có giá trị để viết ra cả.

-Ba con đi đâu xa phải không?   thầy Casy hỏi tiếp.

Joad nhìn ông có vẻ khó hiểu:

        -Thầy không nghe gì về con hả? in đầy trong báo đó mà.

-Không, chưa bao giờ… chuyện gì vậy?

     Hỏi xong ông co một cẳng gác qua chân kia, ngồi hơi thấp xuống, dựa vào gốc cây. Buổi trưa càng lên cao nhanh chóng, giọng nói càng to hơn dưới ánh nắng.

Joad nói bằng một giọng cởi mở hơn:

            -Nếu Chúa còn ban nhiệm vụ cho thầy đi rao giảng, chắc con chẳng dám kể chuyện này, con e thầy sẽ tiếp tục cầu nguyện cho con.

        Anh uống cạn chai rượu và ném cái chai đi, cái chai lép chuồi nhẹ trên mặt đất.

                -Con bị giam ở nhà tù McAleser bốn năm thầy ạ.

    Thầy Casy vội xoay người nhìn anh cặp lông mày nhíu xuống làm vầng trán ông nhìn càng cao hơn.

            -Con có ngại nói với ta không vậy? nếu con làm điều gì tệ hại thì ta chẳng hỏi làm gì.

            -Con làm những gì thì đã làm rồi--Joad lý sự

            -Con đã giết một người khi cãi  nhau. Chúng con đều say trong cuộc khiêu vũ. Hắn đâm con một dao, sẵn cái xẽng cạnh bên con choang vào đầu hắn và hắn gục xuống.

Lông mày thầy đạo Casy trở về vị trí cũ:

            -Sau này con có ăn năn chuyện mình làm không?

        -Không.

 Joad  chắc chắn:

            -Con chẳng hối tiếc, đúng ra con phải chịu bảy năm tù nhưng nó lụi con một dao nên con được giảm còn lại bốn năm tù thôi.

        -Rồi con không còn nhận được tin tức bà con suốt bốn năm trời?

            -Ô, con nghe. Hai năm trước MÁ gửi con tấm thiệp, và tấm thiệp Giáng Sinh năm ngoái thì của Bà Nội. Lạy chúa, mấy người bạn tù reo cười. Tấm thiệp lấp lánh hình như tuyết rơi có đề mấy câu thơ:

Chúc Mừng Giáng Sinh đứa cháu xinh

Giêsu nhân ái và Giêsu hiền lành

Dưới cây Giáng sinh hôm nay

Có gói quà gửi đến từ ta.

          Con đoán BÀ chưa bao giờ đọc mấy câu này. Có thể bà lựa cái thiệp nào óng ánh đẹp nhất moi  ra trong cái trống để gửi cho con đó thôi. Mấy thằng bạn tù chết tiệt ngồi gần con cười ngặt nghẻo. Giêsu nhân từ thật do sau đó họ cho con ra tù. Riêng BÀ thì không bao giờ cho cái thiệp là buồn cười mà  đẹp dù bà không còn đọc được vì mất kiếng vào năm con lớn. Có thể bà không bao giờ tìm ra nó nữa.

-Nhà tù McAlester đối xử ra sao với con?

Thầy đạo Casy lái qua chuyện khác.

        -Ô khá tốt; ở đó người ta cho ăn đều đặn, áo quần sạch sẽ còn có nơi  tắm rửa.  Vậy là tốt rồi, chỉ có là 'thiếu đàn bà' thôi.

Nói xong anh phá lên cười.

            -có một gã được tạm tha- anh kể:

            -Khoảng một tháng sau anh ta trở lại, có người hỏi tại sao trở lại lao tù , anh ta nói ngoài kia ở với ông già thật khổ: không điện, không có nước tắm, không có sách đọc lại thức ăn quá nghèo thế là anh muốn quay lại nơi này tuy ít tiện nghi lại được cho ăn đều đặn. Gã còn nói ngoài kia gã cảm thấy cô độc, do vậy gã tìm cách trộm chiếc xe nào đó và được cho trở về tù.

     Joad lấy gói thuốc, thổi một tờ giấy màu nâu nằm cạnh lưng gói thuốc bung ra,  xong vấn một điếu.

            -Tối qua khi tìm chỗ ngủ, con chợt nhớ cái giường tầng trong đó có người tù quái dị chung phòng. Thật là sợ, chúng có cả băng đảng trong đó. Gã đó còn có cả radio, để nhiều kẻ khác theo giờ giấc nhờ vào radio đó. Khác với sáng nay con không biết giờ giấc để thức dậy, nằm gắng đợi tiếng chuông.

Casy chắc lưỡi

            -Người ta chắc nhớ tiếng ngáy âm thanh như một hãng cưa máy làm ở đó không bằng.

   Ánh nắng cùng bụi bậm đúng trưa nhuộm vàng cả cánh đồng. Bao thân bắp cùng mang một màu vàng. Vài con én liệng ngang, chúng đi tìm nguồn nước nào đó. Chú rùa trong gói áo giò đây đang cục cựa lại tìm cách tẩu thoát. Joad  gấp chiếc lưỡi trai của chiếc mũ. Bề trước nó trông như cái mỏ quạ.

- Ta mong sao chuồn êm cho rồi--, Joad thầm nghĩ..

Ta quá ghét trời nóng, nhưng giờ coi bộ đỡ khổ.

  Thầy Casy xích lại gần hơn:

        -Ta vắng Già Tom lâu rồi, cách nào ta cũng phải tìm cách ghé thăm lão. Ta từng mang Đức Giê su đến cho gia đình con khá lâu. Ta nhớ chẳng hề quyên tiền tại nhà con, không gì hết, ngoại trừ một bữa ăn đạm bạc thôi.

        -Thế thì thầy hãy theo con --Joad bằng lòng ngay.

        -Gặp lại thầy chắc PA mừng lắm. Ba con hay thắc mắc thầy cứ "giữ giới hạnh thầy tu" quá lâu (get too long a pecker for a preacher).

        Nói xong Joad vớ lại cuộn áo có đôi giày và chú rùa gói chặt bên trong .

    Thầy Casy lượm lại đôi giày vải,  xỏ đôi chân trần vào.

-có thể con chưa hẳn là tin ta--ông làu bàu,

- Không biết có kẽm gai hay mẻ chai dưới đất không ?  nhưng ta sợ đứt chân lắm !

         Họ tần ngần một lát trong bóng im, xong vụt bước ra ánh nắng gay gắt bên ngoài chẳng khác gì hai người bơi xong chạy vội vào bờ. Sau ít bước nhanh cả hai đều đi vừa phải, nhẹ nhàng. Hàng bắp đổ bóng xám xịt hai bên đường trong không khí oi nồng mùi đất nóng. Hết cánh đồng bắp, tiếp đến màu xanh đậm của cánh đồng bông. Một lớp bụi mỏng đang phủ lên màu xanh đậm của lá bông. Hột bông đã nhú. Người ta trồng loại bông đốm này nơi vùng đất thấp vì còn giữ được nước. Ít khi thấy nó ở vùng đất cao. Những cây bông đang cầm cự với ánh nắng hạn. Xa tận chân trời, chỉ thấy duy nhất một lớp màu vàng đọng lại. Con đường đất bụi uốn khúc nhấp nhô đi mãi về phía trước. Rặng liễu theo con suối chảy về huớng tây, những vùng đất phía tây bắc thì lại bỏ hoang chỉ còn vài bụi cọ mọc rải rác. Mùi đất nóng tràn đầy trong không khí khô khan, làm mũi róm lại, nước mắt người ta phải ứa ra để bảo vệ con ngươi.  

Thầy Casy lên tiếng trước,

            -Con thấy bắp chịu hạn giỏi không, chắc cũng được mùa thôi.

        -Bao năm như thế rồi thầy ạ--Joad tiếp

        -Con nhớ, nhiều năm rồi nhà con mong một vụ được mùa, nhưng chẳng bao giờ có cả. ÔNG nói rằng khi khai hoang vùng này, gia đình chỉ có năm vụ được mùa thôi.

Con đường tiếp tục thấp dần xuống một ngọn đồi nhỏ rồi tiếp tục leo lên một ngọn đồi nối mãi phía trước.

Thầy Casy coi bộ bồn chồn:

        -Nhà của Già Tom chỉ còn non một dặm nữa thôi, có thể chúng ta qua ngọn đồi thứ ba nữa là đến.

        -Đúng rồi- Joad đồng ý

        -có người đã chiếm cái nhà đó rồi, trong đó có Pa còn một phần.

        -Pa con đã chiếm nó?

        -đúng đó thầy, nhà đó cách đây một dặm rưỡi. Ngày xưa thì gia đình có ở đó và đã đi rồi. Chính ra ÔNG , Pa và anh con Noah của con đều muốn sở hữu hết căn nhà. Nhưng chỉ có một nửa để nuôi mười hai con ngựa và hai con cừu thôi. Ba người có trở lại để mong sở hữu hết căn nhà, nhưng nửa kia của cha con Wink Manley làm chủ. Pa, ÔNG NỘI đau lắm, nhưng sau này hai người cùng Wink uống rượu cười nói vui vẻ với nhau. Ông Wink cho rằng phần nhà ông đã bề bộn lắm rồi nếu gia đình con nuôi chăn nuôi thêm thì cái nhà trở thành cái trại chăn nuôi. Ông Wink coi vậy mà tốt nhất là khi uống rượu. Sau đó họ trở thành bạn nhau , có dịp là gặp nhau uống rượu.

-Già Tom là người tốt , thầy Casy nhắc lại. Họ bước chậm lại đi xuống vùng trũng thấp nhất con dốc chứa đầy bụi đất, xong lại chậm chạp đi lên. Thầy lấy tay áo chùi mồ hôi trên trán xong đội lại cái mũ bằng đầu.

            -Đúng, ông lập lại

            -Tom thật là một người tốt. Ông tuy không theo đạo nhưng là một người rất tốt. Trong buổi lễ ta thấy có thánh thần trong ông dù ít ỏi nhưng ta thấy ông nhảy được mười-mười hai bộ. Ta nói với con rằng khi Già Tom có Thánh Thần hộ trì rồi thì cả nhà phải làm thật nhanh để khỏi mất cơ hội. Chớ nên bỏ lỡ cơ hội nhe con.

  Hai người đã đến đỉnh một con dốc. Nơi này con đường đổ xuống một con mương cũ, thô tháp và tả tơi.  Hai bên còn mang dấu vết những dòng nước chảy. Có vài phiến đá nơi người ta lót đi qua.

Giờ chân trần của Joad đang bước khập khểnh

        -Thầy nói về Pa, có thể thầy chưa bao giờ thấy Bác John lúc bác ấy được vào Dinh Polk rửa tội. Tại sao bác nhảy cởn, cao qua khỏi cái bụi liễu. Bác cứ nhảy qua rồi lui lại nhảy tiếp. Pa bắt gặp Bác, Pa cho là Giêsu đã nhập vào Bác  thế là Pa lấy một bụi  liễu to bằng Bác, Pa kêu ré lên đánh tan bụi feeny đó và làm gãy luôn một chân Bác. Thế là hết Thánh Thần trong Pa. Vị thầy đạo muốn cầu nguyện lại nhưng Pa từ chối Chúa, ông chỉ muốn giúp làm sao cho tim ông đầy lại bằng cách có một bác sĩ. Các người đó không là bác sĩ mà lại nha sĩ đang đi du hành đó đây, người thầy giảng đạo kia lại giúp cho trái tim Pa bằng cách cho lời cầu nguyện.

      Cả hai bước khó nhọc ngược lên triền bên kia con mương nước cũ. Mặt trời giờ đã xế, nhưng không khí vẫn còn oi nồng tuy các tia nắng gay gắt cũng yếu bớt đi. Các chặng dây kẽm gai vẫn còn bên cạnh đường. Phía tay phải , qua khỏi hàng kẽm gai là cánh đồng bông vải, hai bên đều là những cây bông xanh đậm nhưng lá lại bị phủ một lớp đất bụi.

Joad chỉ vào hàng rào

        -đây là hàng rào nhà con. Thật tâm nhà con chẳng cần hàng rào ở đây, nhưng gia đình có kẽm gai nên Pa làm luôn. Có lần Bác John đem tới một lần sáu cuốn kẽm gai cho Pa để đổi con heo co, sẵn dịp lại rào luôn. Mọi người chẳng bao giờ biết Bác lấy kẽm gai ở đâu

      Họ lại chầm chậm lên dốc, lê chân trong lớp bụi dày. Hai người đều cảm nhận lớp bụi ngập tràn qua bàn chân. Đôi mắt Joad ngập sâu trong hồi ức. Có lúc anh muốn cười phá lên một mình.

    -Bác John này như một thằng ngốc không bằng ...Tom nhớ lại ...chuyện bác đã đổi con heo con …

Tom chắc lưỡi , tiếp tục bước đi.

Jim Casy coi bộ nôn nóng khi câu chuyện ngưng ngang nửa chừng. Ông chờ anh chàng khá lâu:

        -Ồ vậy ông Bác con làm gì với con heo con đó ?

cuối cùng ông phải đưa ra câu hỏi , giọng hơi bực mình.                                                                    

-Hả? Ồ, Vâng , ông Bác đó giết con heo ngay tại đó, xong nhờ MÁ nhóm cái bếp. Bác chặt con heo ra từng miếng xong bỏ vào chảo. Sườn và chân Bác đặt vào lò. Ông
 bác đó ăn sườn cho đến khi đùi heo trong lò chín. Rồi Ông xé giò ra, cắt từng khúc lùa hết vào miệng. Bầy nhỏ bu quanh thèm chảy nước miếng,  Ông cho vài chút nhưng không mời Pa miếng nào. Khi no nê xong, thì tìm chỗ ngủ. Khi Ông ngủ, tụi nhỏ và Pa mới ăn hết cái đùi heo kia. Ôi chao, sáng tới khi thức dậy Ông quăng một đùi heo nữa vào lò. Pa nói 'này anh John anh dám ăn hết con heo luôn à?  Bác  ấy nói ' ta ăn hết đây Tom, nhưng ta sợ thịt nó hư rồi. Có thể em nên lấy một ít rồi trả lại cho anh hai cuốn thép gai kia. Ồ thấy đó, Pa đâu có ngu. Ông bắt Bác đó phải tự ăn hết con heo xấu số kia, nhưng rồi bác phải lái xe về.  Kết quả chỉ ăn nửa con heo. Pa nói ngay' sao trong nhà không ướp muối nó đi ? Nhưng không để ông ấy biết, bác chỉ biết ăn cả con thôi, ăn không hết thì không dám đèo theo , chỉ có Pa là biết muối phần còn lại.

Thầy Casy nghe xong mới so sánh

        -Khi ta rao giảng Thánh Thần ta có giảng bài dạy như thế với con, nhưng sau này ta không dạy thế nữa. Con có biết bác con làm như thế do gì không ?

        -Con chẳng biết 

Tom Joad thật lòng trả lời

        -Bác đó nói đói thịt heo làm con cũng thèm khi nghĩ về nó. Bốn năm trong tù con chỉ có bốn lát thit heo nướng, một miếng dành cho một mùa Giáng Sinh đó thầy ơi.

Thầy Casy biểu lộ sự đồng tình:

        -Có lẽ  Ba Tom sẽ hạ một con bò đãi đứa con hoang như trong Thánh Kinh  (the prodigal in Scripture) không chừng ?

  Joad bỗng cười chẳng chút gì tin vào lời người thầy.

                -Thầy chưa biết con người Pa con đâu. Nếu ông giết một con gà không phải con gà kêu than mà chính ông kêu than quang quác. Ông ba chưa bao giờ biết gì trong Thánh Kinh dạy. Ba con chỉ biết nuôi heo để dành cho Lễ Giáng Sinh thôi. Bởi vậy chú heo nào bị chết trong tháng Chín là những con heo bệnh do thế thì không ai ăn. Chỉ có bác John dại muốn ăn thịt heo thì cứ ăn do bác đó đổi được con heo trong tầm tay.

      Cả hai vừa nói chuyện vừa lần theo con đường uốn cong lên đến đỉnh ngọn đồi.  Joad vừa thấy nhà dưới kia, anh  ngừng lại:

-Khác nhiều quá --anh ta ngạc nhiên… có điều gì xảy ra chăng ? sao  trông vắng ngắt ? chẳng có ai dưới kia cả ?

  Hai người cùng đứng yên nhìn chằm chặp xuống mấy mái nhà nhỏ nhỏ nằm thấp dưới xa